MILES DEWEY DAVIS

Miles Davis, 1926ko maiatzaren 26an Altonen (Ilinois)jaio zen eta 1991ko irailaren 26an Santa Mónican hil zen. Estatu Batuko jazz tronpetari jotzailea eta musikagilea izan zen. 1940tik aurrera eragin handia euki zuen jazz ibilbidean. Jazz modernoaren joera berrien atzindari izan zen Louis Amstrong bezalako artistekin, Duke Ellington-ekin, Charli Parker-ekin edo Jhon Coltrane-rekin batera. Miles-eko lasterketak, berrogeitamar urtetan bere gain hartzen duenetako, XX mendeko bigarrenerdi guztian zeharreko jazzaren istorioa dabil, bere etengabeko bilakaera eta bide artistiko berriko bilaketa bereizgarri izanez: Davis-ek parte du bedop-eko eta cool-eko indiar berdinarekin, hardbop-eko bezala eta abagoardia jazzistikoaren, bere isuralde modal eta rockarekiko fusiokoan batez ere. Davis dentista baten semea izan zen, Dr. Miles Davis Dewey, JR, eta musika irakaslea, Cleota Mae (Henry) Davis. Musikan interesa izan zuen bere haurtzaroan zehar, eta hamabi urtetik aurrera tronpeta ikasgai jasotzen hasi zen. Handien eskolan hasi bitartean lan desberdinak egin zituen. 17 urterekin, Eddie Randle Blue Devils, San Louis eskualdeko talde batean sartu zen.

Tronpa

                                                                
Tronpa, metalezko haize instrumentua da. Tronparen soinua oso aberats eta adierazgarria da. Gainera, musika tresna honek soinu leun eta gozoak zein latz eta gogorrak sor ditzake.

Bere aurrekaria animali adar bat edo krustazeo baten karakola da.

Tronpa hodi estu eta luze batez osatua dago. Biribilkatu eta kanpai formako pabilioi ireki batean amaitzen da eta musika tresnaren gorputzaren  hasieran ahokoa jartzen da.
Soinua ezpainen bibrazioengatik sortzen da

HISTORIA:

Lehen tronpa ehizan eta gerran erabili zen eta animalietan zuten jatorria.

Antzinako tronpak oraingoak baino sinpleagoak ziren. Metalezko hodis osatuta zeuden. Tonu aldaketa erabat ezpainek egiten zuten. XIX. menderarte ez zitzaizkion balbulak gehitu.

TROMPETA

 

                                                                  TROMPETA

Tronpeta haize-instrumentua da, metalen taldekoa, oso hedatua dagoena.Antzinako tronpeta luzea eta estua zen, eta erabiltzen zaila. Horregatik, 1500. urtea aldera, biribilkatu zen eta txikiago bihurtu zen tronpeta soila, harmonikoak bakarrik egiten zituena. Beethovenen heriotza arte erabili zen.

XIX. mendearen hasieran Bluhmelek eta Stölzelek tronpeta pistoiduna edo kromatikoa asmatu zuten. Pistoiei esker, eskalako nota guztiak jo zitezkeen eta ñabardura-mota guztiak egin.

Ordezko piezak denbora pixka bat esker tonu desberdinak lortzeko tronpeta aplikatutako baina XVIII mendean zehar gehiago ikertu izan zen letoizko akordeak igotzeko gakoak eta zulo bidez. Anton Weidinger ikertzaile eta tronpeta birtuoso giltzak, printzipio berean oinarritzen da flauta edo fagota oinarritutako tresna gakoak aplikatzen zen. Tronpeta honek 3 edo 4 gakoak aldean kokatuta zeuden, eta hau delako eskala eta kolore diatonic ohar guztiak egin dezake.  Tronpetak arrakasta izan arren, ez da inposatutako urte batzuk erabiltzen Austria eta Italiako banda militar gakoak, 1920ko amaieran, desagertu egin ziren.

 Pistoiak-sartzea pixkanaka-pixkanaka gertatzen da , asmatzailea Charles Clagget Irish 1790 izanik. Geroago, 1815 inguruan, eta Stölzel Blühmel asmatutako pistoi sistema Adolphe Sax eta Périnet hobetu zuten geroago (1839).

Orkestran pistoidun tronpeta erabili zuen lehen konpositorea  Halévy izan zen, 1835n.

 XVIII mendearen bigarren erdian ohiko ziren bi tronpeta

XX. mendean tronpeta tresna garrantzitsu bat da, hainbat musika estilotan. Gela edo ganbera-sinfonia kontzertuak bakarlari gisa edo beste tresna edo jazz klub edozeinetan aurki daiteke.

Gaur egun, tronpeta  ia musika mota guztietan azaltzen da, klasikoa, jazz, rock, blues, pop, ska, funk, Mambo, guaracha, merenge, cumbia, salsa eta polka barne erabiltzen.

 haize-metalezko musika tresnak 

Metalezko haize instrumentuak, haizezko musika tresnak dira.Musika tresna hauek metalez eginik daude. Horietatik gehienek, naturatik hartuta materialez eginiko aurrekariak dituzte, karakolak, hutsak edo animalien adarrak , adibidez. Gehien erabiltzen gehien diren metalezko haize musika tresnak  tronpa, tuba, tronboia eta tronpeta dira.

                    

MODEST MOUSSORGSKI

                                                 

Modest M oussorgski1839ren Martxoaren 21ean jaio zen. 10 urte bizi zen Rskov-en (Rusian). 27 urterekin Moussorgskiren ahizpak deskribatu zuen " un brillante oficial en el regimiento de Preobrazhensky". Maite zuen musika. Moussorgski, bere ama hil zela jakiterakoan  depresio batean  sartu zen. Llya Repin margotzaileak bere erretrato bat egin zuen eta bertan alkoliko bat bezala eta oso zatarra azaltzen da. Moussorski hil zen 1881earen Martxoaren 28an. 42 urte zituen.

               

LUTHIERRAK

LUTHIERRAK

Hari-kuarteto klasikoa osatzen duten instrumentuek (biolinak, biolak, biolontxeloak eta kontrabaxuak) musika-balio handiak dituzte. Izan ere, gizakien ahotsak bezala, soinuen maila nahi bezain beste aldatu dezakete, baita nahi adina luzatu ere (organoak ere azken ezaugarri hori badu). Baina aipatutako hari-instrumentuek soinuaren maila aldatzean lortzen duten indar gehien, eta horregatik biolina orkestrako elementurik garrantzitsuenetako bat da.

      Iraganeko hainbat instrumentuen ezaugarriak direla eta, musikologoek biolinaren aurrekariak direla ondorioztatu dute, eta gaur egungo biolina garapen eta eboluzio luze eta motel baten ondorioa dela. Hala ere, biolinaren inguruan hainbat zalantza daude, besteak beste nork asmatu zuen eta noiz asmatu zen. Erabat argi ez badago ere, alemaniarrek eta italiarrek beraiek asmatu zutela diote, eta data zehatzik ez badago ere, 1520 eta 1530 artean asmatu zela uste da.

      Luthierren lanbidea edo orokorrean hari-instrumentuak eta zehazki biolinak egiteko lanbidea ia mundu osora zabaldu zen, baina XVII. mendeaz geroztik agertu ziren lanbidearen berezko estatutuak eta artisau adituak, besteak beste Gasparo da Salo, Amatitarrak, Guarneritarrak eta batez ere Antonio Stradivari, Cremonako eskola ezaguneko buru ukaezina. Artisau guzti horiek lanbidean inoiz lortu diren perfekzio altuenak lortu zituzten, orain arte gaindiezinak.

      Espainiar luthierrek (gaztelera zaharrean biolagileak, baina gaur egun ez da hitz hori erabiltzen) ez zuten italiar edo alemaniar luthierren garrantzia izan, ezta Europa erdialdeko artisauena ere, nahiz eta besteak beste lauteak, eskuzko bihuelak eta gitarrak egiten artisau aditu eta garrantzitsuak izan. Euskal Herrian, Europako jarduerarekin konparatuz, lanbide horretan espezializatutako artisauek ez dute garrantzi handirik izan.

NICANOR ZABALETA

                                                                    
                                                          

Nicanor Zabaleta 1907ko urtarrilaren 7an jaio zen Donostian, musikaria guipuzkoar ezaguna izan zen,     harpa jotzailea ezaguna.

Donostiako kontserbatorioan hasi zituen musika ikasketak, Madrilen jarraitu zituen. 1923. urtean Parisera joan zen, han M. Tournierrekin osatu zituen harpa-ikasketak M.S. Rosseau eta E. Cools musikagileekin konposizio ikasi zuen.

1933. urtean Bilbon jo ondoren, kontzertuak ematen hasi zen Europa eta Amerika osoan. Teknika bat zuen, eta harparen baliabideak berritzeko ahalegin handia egin zituen:

Berak erabili zuen aurreneko aldiz zortzi pedaleko harpa, zazpikoaren ordez. Musikagile askok idatzi zituzten lanak zabaletarentzat: J.M. Damase, D. Milhaud, H. Villa-Lobos, J. Rodrigo eta A. Ginesterrak.

PAU CASALS

Pau Casals,  1876ko abenduaren 29 an jaio zen Vendrellen Españan eta Sanjuan de Puertorrikon hil zen. Katalunako txelogole, pedagogoa,  musika zuzendaria eta konpositore bat izan zen. XX. mendeko kataluniar musikari nabarmenen artean kokatzen da. Bere lan eta ilbibideei ondorioz, txelogole onenen artean dago.                                                                                  

BIZITZA

1889an Bartzelonara joan zen. Cafe batean kontratua egin zuen.
1893an Bartzelonako udal musika eskolan graduatu zen. Madrilera joan zen bizitzera bere ama eta anaiekin. Han, Musika kontzenbartorioan ikasi zuen.
1895ean Bruselasen kontzerbatorio batean egon zen eta gero Parisera joan zen. Baino Parisen ez zen ondo egon eta horregatik Bartzelonara bueltatu zen.
1896eko maiatzean, Bartzelonako udal musikako maisu onartu zuten. Neguan Liceu kontzerbatorioan biolontzeloko maisu bezala onartu zuten.
1897an "Cuarteto Crickboom" formatu zuen, Mathieu Cricboom eta Josep Rocabruna biolontzelo jotzaileekin eta Rafael Galvez biola jotzailearekin. Enrique Ganados eta Mathieu Cricboomekin Españatik gira bat egin zuen.
1899an Parisera joan zen.
1900an Parisen solistako karrera hasi zuen.
1901ean Estatu Batuetan gira egin zuen.
1903an Sudamerikan gira bat egin zuen.
1904ean berriro joan zen Estatu Batuetara, baina orain solista moduan.
1905ean Rusiara joan zen jotzera.
1914ean New Yorken kontzetu sinfoniko bat egin zuen.
1919an Bartzelonara bueltatzen da.

1919an Orquesta Casals fundatu zuen, Enric Casals bere anai biolin jotzailearekin, Endrich Ainaud lehenengo biolina bezala eta Bonaventura Dini lehenengo biolontzelo moduan.


LANA

Paulek lan asko egin zituen baina famatuenak hauek izan ziren: "Misa Gloria a cuatro voces y armonium, "Minuttue para quinteto de cuerda", "Balada", "El himno de la paz" el cant dels oclles.... eta horrelako asko eta asko

gitarra

Gitarra

Gitarra jatorri zaharreko musika tresna da, musika estilo askotan erabiltzen dena. Normalean sei hari ditu, baina lau, zazpi, zortzi, hamar eta hamabi hariko gitarrak ere badaude.

Gitarra oinarrizko musika tresna da blues, country, flamenko, rock eta pop mota askotan.Musika klasikoan tresna bakarlari moduan erabiltzen da. Gitarra modu akustikoan jo daiteke, soinua harien bibrazioak sortu eta gitarraren gorputz hutsak indartzen duela, edo bere soinua anplifikagailu baten bidez indartu eta eraldatu daiteke elektronika erabiliz. Gitarra elektriko hauek XX. mendean asmatu ziren eta oso garrantzitsuak dira gaur egungo herri kulturan.

Gitarra motak;

-Klasikoa

Gitarra klasikoa edo espainiarra musika klasikoa eta flamenko arloetan erabiltzen da batik bat, bai eta folk musikaren hainbat esparrutan ere. Flamenkoko gitarra zertxobait txikiago izaten da. Beste bariante antzekoa gitarra akustikoa da. Hau Estatu Batuetatik dator, sokak metalezkoak dira eta tamainua zertxobait handiagoa.

-Elektrikoa

Gitarra elektrikoa rock, blues eta pop musikan zabalduta dago eta heavyan. Bere jatorria gitarra akustikoan bilatu behar da.

Harpa

HARPA

Erdi Aroko arpa mota

 

Harpa harizko musika tresna da, normalean zutik jotzen dena. Hainbat mota daude, mundu osoan hedatua. Europan ezagunenak dira folk harpa edo zeltiarra. Gaeliko eskoziarrez clàrsach esaten zaio eta Irlandakoari clàirseach. Izan ere, musika tresna hau Irlandako ikurretakoa da.

Arpa jole ezagunen artean, Nicanor Zabaleta donostiarra dugu. Irlandan berriz, Turlough Caroloan berehala ospea izan zuen. Forma askotako harpa daude mundu osoan eta garai desberdinetan. Cordofonoen taldari dagokio. Ezagutzen zen Asiria, Israel, Egipto eta Grezia garaian. Harpa, lehenengo musika tresna izan zen Biblian aipatzen. Kin.nòhr instrumentua oso famatua zen Erdi Aroan.    Errenazimendu garaian, galdu egin zen. Baina XVIII.urtean berreskuratu zuten pedalak gehitzerakoan.