JOHANN PACHELBEL

Johann Pachelbel Nurenbergen jaioa zen eta 1653ko irailaren1ean bataiatu zuetn. Jaioterrian hil zen, Nurembergem, 1706ko martxoaren 3an. Handik sei egunera hilobiratu zuten. Organo-jole, klabizenbalo-jole eta konposatzaile ezaguna zen.

Johann Pachelbelek txikitan jaso zituen lehenbiziko konpozio- eta interpretazio- ikasgaiak Heinrich Schwemmer-en eta Georg Kapar Wecker-eko eskutik. San Lorenzoko Akademian ikasketak burutu ondoren, 1669an, Altdorf-eko unibertsitatean sartu zen. Eskola hartzen zituen bitartean, organista lanak ere egiten zituen. Bian, familiaren ekonomia-egoera zela eta, ezin izan zuen unibertsitatean jarraitu: urtebete besterik ez zuen egin bertan. Itxura denez, 1670eko udaberiian edo, Rtisbonako eskola poetikora hurbiltzen hasi zen eta Kapar Prentz-en eskola partikularretara joaten: horrela, garaiko italiar konposatzeile handien esautza egin zuen.

Prentz-en eraginez, Vienan aldatu zen 1673an, San Estebanen katedralea ordezko organo-jola postua hartuta. Handik lau urtera Elisenacheko gorteko organo-jole izendatu zuten, Johann Georg printzearen zerbitzuan. 1678ko ekainean Erfurteko eliza 1681an, baina bi urteren buruan alargundu zen, emazte eta seme izurri baten ondorioz hil baitzien. Hndik urtebetera, 1684an, berriz ezkondu zen Judith Drommer-rkin. Bigarren ezkontza honetatik zazpi seme-alaba izan zituen; horrietatik bi musikri izan ziren: Wilhelm Hieronymus eta Carl Theodorus.

1690 Stuttgart-etik deitu zioten, WÜrttemberg-en gortetik, musikari eta organo-jole kargua hartzeko. Hnadik pixka batera, ordea, 1692an, handik alde egin behar izan zuen frantsesen inbasioagatik. Sorterrira itzuli zen, Nurenbergera, eta Turingiako Gotha hitriko organo-jole izendatu izan zen. Bere antzuinako maisua, Wecker, hil zenean, 1695ean, haren organista-kargua eman zioten Nurembergeko San Sebaldon, eta han jarraitu zuen hil artean.

Giza- ahotsak

                 

GIZA AHOTSAK

         Gizakiok soinuak artikulatzen ditugu giza ahoak duen egitura bereziari eta bere mugikortasunari esker. Horrela, soinuak hitz eta kantu bihurtzen dira.

           
          NOLA ETA NON SORTZEN DA?
        
          Giza-ahotsa laringean sortzen da, baina bere atal garrantzitsuena glotisa da, hau da gizakiaren benetako fonazio-organoa. Biriketatik arnasketarekin batera irteten den airea,      glotisan zehar pasatzen da eta ahots-kordak bibrarazten ditu. Ahots-kordak mihi itxurako mintz bikoitz bi dira. Erresonantzia-kutxaren eginkizuna buruaren barruenbe eta hodiek 

          ( Ahoa eta sudurra ) betetzen dute.

          
            GIZA-AHOTS SISTEMA  
 

           Giza-ahotsaren sistema hiru ataletan bana daiteke, Arnas-aparatua, Fonazio-aparatua, 

           Erresonantzia-aparatua.           

          Arnas-aparatua: Sudurra, trakea, birikak eta diafragma.

           Fonazio-aparatua: Laringea eta ahots-kordak.

           Erresonantzia-aparatua: Aho-barrunbea, faringea, hezurrezko ahosabaia, sinu maxilarrak eta frontalak.

           
           GIZA-AHOTS MOTAK
          

          XIX. mendetik, giza-ahotsak oinarrizko sei ahots motetan sailkatuta daude. Pubertaroarekin batera,  aladaketak gertatzen dira fonazio-organoan, eta, batez ere, mutilei: kiboak ateratzen zaizkie.                        

          Gizonezko hiru-ahots mota daude: Tenor, Baritono eta Bajo eta emakumezkoetan beste hiru:
          Soprano, Mezzosoprano eta Kontraltoa.     

          

"LAU URTAROAK"

Lau urtaroak Antonio Vivaldi italiar musikagileak biolin eta orkestrarako eginiko lau kontzertu sailen izenburua da. Kontzertu horiek 8. izeneko lanaren barnean daude, eta Vivaldik sortutako lan ezagunenetarikoak dira.

Lana lau zati edo kontzertutan bana daiteke: urtaro bakoitzeko, bat. Kontzertu bakoitzak, gainera, hiru mugimendu ditu:

• Udaberria, Mi nagusian
• Uda, Sol txikian
• Udazkena, Fa nagusian
• Negua, Fa txikian

ANTONIO VIVALDI

Vivaldi da XVIII. Mendeko lehen erdiko italiar musikagilerik aipagarriena. Berari esker eskuratu zituen biolinak ordu arte inoiz izan ez zuen garapena eta biribiltasuna. Italiar eta aleman musiketan izan zuen eragina erabakigarria izan zen.

Vivaldi Venezian jaio zen, alegia, Italiako musikaren erdigunean ia. Haren aita dirudienez oso biolinista ona izan zen, Veneziako katedral ospetsuko orkestrako kidea izan baitzen, San Markokoa alegia. Harengandik ikasi zuen biolina trebetasunez jotzen; hainbesteraino, non bere garaiko birtuoso handienetako bat izatera heldu baitzen.

Jaio eta bi egunera, larritasunez bataiatu zuten bere etxean bertan, “hiltzeko arriskuan zegoelako” jaiotza-agiriak dion bezala. Zein izan zitekeen “hiltzeko arrisku hori” ? Vivaldi 59 urte zituela idatzitako gutun batean, eritasun bat aipatzen du, “sortzezkoa eta goibeltzen nauena”. Hortaz, bularreko arazoren bat behar zuen izan, laguntzarik gabe ibiltzea ere galarazten ziona.Eritasun horren ondorioz, Vivaldik, 25 urte zituela apaiztu zelarik, ez zituen apaiz eginkizunak urtebetez baizik bete. Gaur egun, bronkioetako asma deituko genukeena zuen.

“Apaiz ilegorria” goitizena, Venezian Vivaldiri ematen ziotena, eta gaur egun oraindik ere maitasunez aplikatzen zaiona, apaiz izateari  eta ilearen kolore originalari zor zaie…

Zorionez, eritasun horrek ez zion musikan bete betean aritzea galarazi.

Vivaldiren biolinerako lanak, kalitatez paregabea, oso estimatua izan ziren Italia eta Alemania osoan.

Vivaldiren biolinerako kontzertu guztietan ezagunena eta zabalduena “Lau urtaroak “da. Obra hau 47 urte zituela ondu zuen Vivaldik, eta arrakasta ikusgarria izan zuen Frantzian; hainbesteraino non erregeak berak, presa handiaz, zenbait noblerekin,   orkestra bat osatzeko agindu zuen, “Udaberria” interpretatzeko.

Ez da batere harritzekoa Vivaldi 50 urterekin gora ondu izana;haietatik,  ordea, zati bakanak baizik ez zaizkigun guri iritsi.

Hala eta guztiz ere,  kontzertuak dira, biolinerako kontzertuak nagusiki, eta orkestrarako lanak eta lan erlijiosoak, Vivaldiri aitortzen zaizkion 750 obretatik gehienak.

Vivaldi Vienan hil zen 1741ean,  uztailaren 28an 63 urte zituela, barne inflamazio baten ondorioz. Egun horretan bertan lurperatu zuten Ospitaleko hilerrian. Gauza da beste garai batzuetan 50.000 dukat5 iritsi zela Vivaldi irabaztera , baina” pobre hil zen bere emankortasun handiegiarengatik”.

 KANONA

DEFINIZIOA: bi, hiru edo ahots gehiagok (instrumentuekin egina ere izan daiteke), bata bestearen atzetik tema bera interpretatzen dutenean esaten dugu kanona dela.

- BACH, HAYDN, MOZART eta BEETHOVENek KANON ugari konposatu zituzten.

PACHELBEL-EN KANONA :

CARL ORFF

Carl Orff- en BIOGRAFIA

Carl Orff (Munich, Alemania, 1895 - 1982) alemaniar musikagilea izan zen.
Municheko Musika Akademian egin zituen musika ikasketak, eta H. Kaminski musikagilearekin osatu zituen. Zuzendari-lanetan aritu zen Munich, Mannheim eta Darmstadten.
1930. urtean Schulwerk izeneko zuzendaritza- eta musika-ikasbidea argitaratu zuen. 1937. urtean Monteverdiren opera batzuen moldaketak argitaratu zituen, eta urte hartan bertan idatzi zuen lanik famatuena: Carmina Burana, antzeztokirako kantata, Erdi Aroko poema batzuetan oinarritua.
Ondoren greziar antzerkietan eta Erdi Aroko misterioetan oinarritutako lanak idatzi zituen: Catulli carmina (1943), eta Trionfo di Afrodite (1953) Carmina Buranarekin batera Triunfi trilogia osatzen dutenak. Beste lan batzuk ditu: Der Mond (1939, Ilargia), Die Kluge (1943, Maltzurra), operak; Comœdia de Christi Resurrectione (1956), Pazkoko kantata; Ludus de nato infante mirificus (1960), jaiotza-antzerkia; eta Antigonæ (1949), Oedipus der Tyran (1959) eta Prometheus (1966), opera-trilogia.
1924. urtean, Dorothee Güntherrekin batera, Güntherschule dantza- eta musika-eskola sortu zuen; bertan perkusioa eta mugimendua erabili zituen, musika-irakaskuntza teknika berriak sortuz.



CARMINA BURANA:  O Fortuna

O Fortuna Latinez O Fortuna velut luna, statu variabilis, semper crescis aut decrescis; vita detestabilis nunc obdurat et tunc curat ludo mentis aciem, egestatem, potestatem dissolvit ut glaciem. Sors immanis et inanis, rota tu volubilis, status malus, vana salus semper dissolubilis, obumbrata et velata michi quoque niteris; nunc per ludum dorsum nudum fero tui sceleris. Sors salutis et virtutis michi nunc contraria, est affectus et defectus semper in angaria.Hac in hora sine mora corde pulsum tangite; quod per sortem sternit fortem, mecum omnes plangite!

O Fortuna Gazteleraz Oh Fortuna, como la luna variable de estado, siempre creces o decreces; ¡Que vida tan detestable! ahora oprimes después alivias como un juego, a la pobreza y al poder derrites como al hielo. Suerte monstruosa y vacía, tu rueda gira, perverso, la salud es vana siempre se difumina, sombrío y velado también a mi me mortificas; ahora en el juego llevo mi espalda desnuda por tu villanía. La Suerte en la salud y en la virtud está contra mí, me empuja y me lastra, siempre esclavizado. En esta hora, sin tardanza, toca las cuerdas vibrantes, porque la Suerte derriba al fuerte, llorad todos conmigo.

O Fortuna kantu hau zorteko erromatar Fortuna jainkosari dedikatua dago eta Vortumna-k, bere izena italikoarraz, “biratzen duena” esan nahi du.. Goiko irudian erdiaroko latinez idatzita ikus dezakegu eta alboan bere itzulpena gazteleraz. Poemaren estiloa alemniar estilo bat da, goliardoak, hau da eskaleen poesiak. Hemen  bere zorte txarraren gorabeherak adierazten ditu.

O Fortuna kantua oso famatua egin zen hainbat talde interpretatu egin dutelako eta filma batzutan erabilia izan delako, adibidez Excalibur filman.

GUIDO D' AREZZO

                                       

                                          GUIDO D' AREZZO

Guido d' Arezzo 991 urtean jaio zen Toskanan eta 1050 urtean hil egin zen Avellanon.  Bere lehenengo ikasketak Pomposako Abadian egin zituen. Pomposan teknika berriak ikasi zituen tetragrama esate baterako. Gauza asko ikasi zituen adibidez: tetragrama, pentagrama eta musikaren idazkera, azkenean Greziako pentragrama asmatu zuen( bost marrakoa). Guido d' Arezzo da nota musikalen sortzailea. Lan asko egin zituen eta hauxek dira bere famatuenak:

• Micrologus de disciplina artis musicae (c.1025-1026).
• Prologus in Antiphonarium.
• De ignoto cantu.
• Regulae rythmicae.
• Epistola ad Michaelem.

 Micrologus lanak arrakasta gehiena izan zuen Erdi Aroan.

PNEUMAK

                                                   PNEUMAK



Notek pneumetan dute jatorria.
Musika-idazkera hori Erdi Aroan erabiltzen zen. Puntuak, makiltxoak, eta lerro markotuak jartzen dira  musika-piezaren testuaren gainean.
Zeinu horiei esker, abeslariek melodia bakoitza gogora zezaketen.

Carmina Burana

                                                  Carmina Burana



Carmina Burana 1935 eta 1936 bitartean Carl Orf alemaniar 

konposatzaileak konposaturiko musika lan bat da. Hain 

zuzen ere,Carmina Burana Erdi Aroko 25 poemez osatuta 

dagoen idazlanean oinarritutako kantata eszeniko bat 

da.Koroak, bakarkako ahotsak, orkestra, perkusioak, melodia 

oso espresiboak Erdi Aroan inspiratuak, intentsitate aldaketa 

izugarriak eta instrumentu eta ahotsen tinbre originalak dira 

nabarmenak obra honetan. Goliardoak(monjeak) herriz herri 

abesten zuten. garai hartan, abesti hauek "Carmina" deitzen 

ziren, latinez "canticos" esan nahi du.

A capella

                                                   A CAPELLA

Zer da:
A capella, musika trenarik gabe abestea da. Musika modu hau sortzeko, giza ahotsaren laguntzarekin egin behar da, baina giza ahotsak hainbat ezaugarri hartu behar ditu kontuan: erritmoa, intentsitatea, iraupena eta tinbrea.
Jatorria:
A capella hitza italianotik dator, gazteleraz como en la capilla edo al estilo de la capilla esan nahi du. Eliza katolikoetan kantu gregorianoen hasieran, musika baztertzeari dagokio termino hau.

Musika mota hau hainbat leku desberdinetan entzun dezakegu: elizetan adibidez oso entzuna da. Baina gregoriar kantua da adibide nabaritsuena, El Madrigal ere a capella abesteko eginda zegoen, Barroko hasieran musika-tresnak gehitu zioten arte. Lehen, Kristoren elizak, eliza katolikoak eta kristau ortodoxoak (errusiarrak gehien bat) famatuak dira musika tresna gabeko musika egiteagatik.

Historia:
Soinua grabatzeko lehenengo aparatuetatik,a capella musika asko entzuten da. Normalean a capella-n ahots protagonista bat dago, bocal edo Lead izenekoa, beste bat baxua da, erritmoa markatzen duena eta azkenik, koroa, bestelako ahotsak akordearen armonian laguntzen dutenak.

2009 urtean The Vocal People izeneko musika taldea sortu zen, (a capella abesten dute) Israelekoak dira. A capella abestiak eta beatboxing elkartzen ditu, musika-tresnarik gabe orkesta moduan jotzea lortu dute.

OIHARTZUNA

                                                     OIHARTZUNA

Oihartzuna soinu edo hotz islapenaren erlazioa da. Uhin ozenak perpendikularki zerbaiten aurka talka egitean sortzen da oihartzuna, eta talka honek ondoren errebotea eragiten du hasierako tokira.
Ohiartzuna  sortu ahal izateko, distantzia jakin bat egon behar da soinuaren fokuaren eta gainazal distiratzailearen artean. Distantzia hau hamabi eta hamazazpi metro artekoa izaten da, igortzen den soinuaren araberakoa.

MUSIKA TRESNEN FAMILIAK

Hainbat eta hainbat musika tresna daude. Familia bakoitzak bere instrumentu bereziak ditu. Musika antzina  aroan asmatu zen, antzin aroko jendeak  animalien hezurrekin, harriekin, egurrarekin eta beste gauza batzuekin instrumentuak egiten zituzten.

Hainbat musika tresna familiak daude:

HARIZKO MUSIKA TRESNAK: bi motatako familia daude:

-Hari igurtzia: Hariak arku batekin igurtzirik jotzen dira. Talde honetako instrumentuak biolina, biola, biolontxeloa eta kontrabaxua dira. Hauek dira hari igurtziaren instrumentuak.

-Haripultsatua eta ziria: Hatzekin edo ziri batekin jotzen dira.

Instrumentuak: gitarra eta arpa.

 -Hari  kolpekatuak: Pianoaren kasua da. Teklatua jotzerakoan, forratuta dauden mailu txiki batzuei eragiten zaie,eta mailu hoiek hari fin fin batzuk kolpekatzean nota desberdinak entzungo dira.

Pianoa:

Beste musika tresna familia bat HAIREZKOAK dira. Hairezko musika tresnak soinua ateratzen dute haizea botatzen.
Hainbat haizezko musika tresnak daude hauek dira batzuk:

TXIRULA

TRONBOIA

                    

KLARINETEA

                               

 PERKUSIOZKO MUSIKA TRESNEN FAMILIAK
Azkenengo musika tresnen familiak perkusiokoa da. Perkusiozko tresnak kolpekatzean soinua ateratzen dute. Danbolina, damborra xilofonoa... perkusiozkoak dira.